„Możemy się spodziewać nawet kolejnych 40 tys. zgonów z powodu COVID-19. Niska wyszczepialność przeciw SARS-CoV-2, która dziś wynosi mniej niż połowę populacji, powoduje, że poziom odporności zbiorowej jest rażąco niski, nie dając szans na spokojne przejście przez czwartą falę COVID-19, w której już jesteśmy” – przewiduje prof. Andrzej Pławski kierownik Innowacyjnego Centrum Medycznego przy Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu.

Od początku pandemii w Polsce potwierdzono prawie 3 mln zakażeń wirusem SARS-CoV-2. Z powodu COVID-19 zmarło dotąd ok. 76 000 osób. Jesienna fala epidemii staje się nieuniknionym faktem, co ma odzwierciedlenie w zwiększonej skali zachorowań. Obserwujemy obecnie zmianę trendu choroby z ustabilizowanego, z którym mieliśmy do czynienia do połowy września br., na bardziej dynamiczny. Jest to efektem: zintensyfikowania kontaktów społecznych w okresie urlopowo-wakacyjnym, powrotu dzieci i młodzieży do szkół, gdzie ryzyko infekcji, a także reinfekcji jest znacznie podwyższone, odmrożenia gospodarki, a tym samym powrotu do „normalnego” trybu pracy, zwiększającego kontakty pomiędzy pracownikami, niskiej dyscypliny społecznej w zakresie stosowania środków zapobiegających transmisji zakażenia.

Obserwując dynamikę epidemii dostrzegamy, że obecny trend zachorowań charakteryzuje się wzrostem wykładniczym stwierdzanych nowych przypadków, co może doprowadzić do osiągnięcia liczby idącej w tysiące dziennie już na przełomie września/października br., a potem w miarę upływu czasu nawet dziesiątki tysięcy.

Szacujemy że aż około ¼ Polaków nie jest zabezpieczona jakimikolwiek przeciwciałami wytworzonymi w wyniku szczepień czy przechorowania COVID-19. Ta część populacji będzie miała kluczowy udział w jesiennej fali zachorowań i transmisji choroby. Obserwuje się zwiększony udział wariantu Delta koronawirusa wśród zakażonych. Osoby zaszczepione stosowanymi w Polsce szczepionkami nabyły odporność na ten wariant, a wcześniejsze przejście zakażenia wariantem Alfa uaktywniło układ immunologiczny do walki również z wariantem Delta.

Należy jednak zaznaczyć, że zaczynająca się właśnie czwarta fala zachorowań będzie zapewne mieć inną dynamikę niż fala trzecia: można się spodziewać, że krzywa liczby zachorowań będzie bardziej spłaszczona, rosnąca wolniej, jednocześnie bardziej rozciągnięta w czasie. Wynika to z nabycia odporności przez część populacji w wyniku szczepienia oraz odporności zbudowanej na bazie wcześniejszego zakażenia. Nie zmienia to faktu, że przewidywać możemy nawet kolejne 40 tys. zgonów z powodu COVID-19! Niska wyszczepialność szczepionkami przeciw SARS-CoV-2, obecnie to mniej niż połowy populacji, powoduje, że poziom odporności zbiorowej jest rażąco niski, nie dając szans na spokojne przejście przez czwartą falę COVID-19. Jedynie szybkie zwiększenie odsetka osób zaszczepionych może uchronić nas przed kolejnym przeciążeniem i tak niewydolnego systemu publicznej opieki zdrowotnej.

Konieczna jest również racjonalna polityka w zakresie zdrowia publicznego poprzez np. upowszechnienie restrykcyjnego egzekwowania zaświadczeń o szczepieniu czy wprowadzenie obowiązku szczepień dla niektórych grup. Sprawa bezpieczeństwa zdrowotnego Polaków nie powinna zostać pozostawiona wyłącznie osobistemu wyborowi poszczególnych osób, gdyż stawką jest zdrowie całego społeczeństwa, i to nie tylko pod względem zapadalności na COVID-19.

Najprawdopodobniej czwarta fala COVID-19 pokryje się z początkiem corocznego sezonu grypy. Oznacza to palącą potrzebę szczepienia również szczepionkami przeciw wirusowi grypy, co wiąże się z koniecznością szybkiej diagnostyki różnicowej obu chorób. Instytut Genetyki Człowieka PAN jest gotów podjąć się takiego zadania na dużą skalę przy użyciu wypracowanych i wprowadzonych już do praktyki własnych narzędzi diagnostycznych.

Innowacyjne Centrum Medyczne przy Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu z Laboratorium COVID-19

Instytut Genetyki Człowieka PAN w kwietniu 2020 r. otworzył Laboratorium COVID-19. Większość zespołu zdecydowała się wówczas pracować jako wolontariusze, by walczyć z pandemią. W czerwcu 2021 r. Laboratorium stało się częścią Innowacyjnego Centrum Medycznego. Wykonuje testy RT-PCR wykrywające obecność wirusa SARS-CoV-2 oraz testy antygenowe. Posiada uprawnienia podmiotu leczniczego i wpisane jest na listę Laboratoriów COVID-19 Ministerstwa Zdrowia. W Laboratorium opracowano test RT-PCR na COVID-19 oraz wprowadzono do diagnostyki pierwszy w Polsce test różnicujący COVID-19 i grypę (złożony patent). Oprócz wykonywanych testów diagnostycznych w Laboratorium analizowana jest budowa i zmienność genomów wirusów SARS-CoV-2, a wyniki wprowadzane są do ogólnoświatowych baz danych. We wrześniu b.r. w Innowacyjnym Centrum Medycznym można wykonać pierwszy w Polsce test do oceny komórkowej odpowiedzi immunologicznej przeciwko SARS-CoV-2 oraz badanie ilościowe przeciwciał IgG we krwi. Działalność diagnostyczna nie należy do statutowych obowiązków IGC PAN, a jest wyłącznie wyrazem chęci włączenia się w ogólnonarodową walkę z pandemią COVID-19 w zakresie swoich kompetencji. W ramach Innowacyjnego Centrum Medycznego uruchomiona została również pracownia sekwencjonowania genomowego. Wyposażona jest w najnowsze sekwenatory firmy Illumina. Aparatura ta pozwoli na wprowadzenie sekwencyjnej analizy całogenomowej oraz celowane sekwencjonowanie wybranych genów i ich grup. Metody te znajdą zastosowanie w diagnostyce chorób genetycznych oraz w monitorowaniu zmienności wirusa SARS-CoV-2 w populacji polskiej. www.igcz.poznan.pl

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Pławski – kierownik Innowacyjnego Centrum Medycznego przy Instytucie Genetyki Człowieka PAN.

prof. Andrzej Pławski kierownik Innowacyjnego Centrum Medycznego przy Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu.

Lekarz i naukowiec. W swoich pracach badawczych skupia się głównie na zagadnieniach związanych z badaniem dziedzicznych predyspozycji do występowania nowotworów układu pokarmowego. Bada również uwarunkowania do występowania nieswoistych zapaleń jelit i indywidualizacji leczenia tych chorób.

Na podstawie jego badań utworzono m.in. bank DNA polskich chorych z polipowatościami obejmujący kilkaset rodzin. Jego zespół w Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu, opracował nowatorskie sposoby diagnostyki rodzinnej polipowatości jelit i propozycję schematów leczenia tej choroby. W badaniach nieswoistych zapaleń jelit, do których należy choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół pod jego kierownictwem, określił genetyczne podłoże ciężkiego przebiegu choroby oraz wskazał nowe markery do terapii spersonalizowanej.