Niezliczone cywilizacje zamieszkujące obszary dzisiejszej Türkiye (Turcji) przez tysiąclecia stworzyły liczne dzieła sztuki. Niemalże każdego dnia udaje się odkryć nowe i ekscytujące skarby, a kolekcja tureckich mozaik nie ma sobie równych.

Kolekcja sztuki mozaikowej w Türkiye (Turcji) jest największa na świecie. Większość z tych arcydzieł pochodzi z czasów rzymskich i została odkryta w południowych i południowo-wschodnich regionach kraju. Wiele mozaik prezentowanych jest w prywatnych muzeach zgodnie ze współczesnymi tendencjami w muzealnictwie. Oto najważniejsze centra mozaik w Türkiye (Turcji):

Muzeum Mozaiki Zeugma w Gaziantep

Zeugma, miejscowość położona 10 km na wschód od dystryktu Nizip w Gaziantep, była ważnym ośrodkiem w czasach rządów Imperium Rzymskiego. Wspaniałe wille, ożywione życie towarzyskie i prężnie działający handel rzeczny sprawiły, że miasto stało się centrum zainteresowania, a jego rzemieślnicy byli znani w całym regionie. Znaczną część mieszkańców stanowiły zamożne osoby, które zamawiały freski i mozaiki do swoich willi. Tworzyli je mistrzowie z Zeugmy, którzy do zdobienia podłóg wykorzystywali kolorowe kamienie wydobywane z rzeki Eufrat. Mozaiki głównie przedstawiały mitologiczne postaci i opowieści.

Zapierające dech w piersiach mozaiki, znalezione podczas wykopalisk w starożytnym mieście Zeugma, można teraz podziwiać w Muzeum Mozaiki Zeugma w Gaziantep. Ta instytucja to jedno z najważniejszych muzeów mozaiki na świecie. Niezwykła kolekcja różni się od siebie pod względem przedstawionych motywów, palety kolorów, a także liczby użytych tesserów, czyli kamieni mozaikowych na metr kwadratowy. Dzieła w muzeum eksponowane są tak aby ułatwić odbiorcy wniknięcie w całą ich istotę i dlatego prezentowane są w otoczeniu elementów architektury, sztuki z danego okresu albo osadzone są w przestrzeni wystawowej zgodnie ze swoim dawnym przeznaczeniem. Oprócz słynnej na całym świecie mozaiki „Cygańskiej Dziewczyny” (Çingene Kız Mozaiği), w bogatej kolekcji muzeum znajduje się wykonana z brązu rzeźba Marsa, boga wojny. 

Muzeum Archeologiczne Hatay

Muzeum Archeologiczne w Hatay posiada największą kolekcję mozaik na świecie, liczącą 3 250 metrów kwadratowych. Znaczące dzieła z okresu paleolitu, neolitu, chalkolitu, epoki brązu, epoki hetyckiej, hellenistycznej, rzymskiej, wschodniorzymskiej, seldżuckiej i osmańskiej, podzielone na dziewięć obszarów tematycznych, można zobaczyć na powierzchni 10 700 metrów kwadratowych.

Muzeum Archeologiczne w Hatay jest uważane za jedno z najważniejszych centrów mozaik na świecie. O niezwykłości tutejszych zbiorów decyduje przed wszystkim wielkość, jakość mozaik i unikalność kamieni w nich użytych, a także szczegółowość opracowania kolekcji. Większość zbiorów została odnaleziona w latach 1932-1939 przez badaczy z Uniwersytetu Princeton w Stanach Zjednoczonych. W kolekcji muzeum znajdują się mozaiki „Porzucona Ariadna”, „Yakto” oraz „Satyr i Hermafrodyta”, jak również „Cztery pory roku”, „Narodziny Wenus”, „Artemida” i „Szkielet”. Wśród innych godnych uwagi dzieł można wymienić rzeźbę Suppiluliuma, Stele z Arsuz, Asyryjski Ortostat, posąg Tyche, Sarkofag z Antakyi i podstawę kolumny z dwoma lwami.

Muzeum Mozaiki Haleplibahçe

Prowincja Şanlıurfa, znana jest na całym świecie z licznych znalezisk archeologicznych, w tym niezwykłych Kamiennych Wzgórz (Taş Tepeler). Tu również znajduje się wiele ważnych mozaik. Muzeum Mozaiki Haleplibahçe, przylegające do Muzeum Şanlıurfa, największego muzeum w Türkiye (Turcji), prezentuje mozaiki odnalezione w Haleplibahçe. W kolekcji muzeum znajdują się jedyne mozaiki przedstawiające Amazonki. Dzieła sztuki prezentują sceny polowań i styl życia tych wojowniczych kobiet. Prezentowane w Willi Amazonek, jednej z sekcji muzeum, mozaiki są niezwykle cenne, ponieważ wykonano je z pochodzących z rzeki Eufrat kamieni o powierzchni 4 mm².

Wśród zbiorów muzeum znajdują się mozaiki „Ktisis”, „Życie Achillesa” i „Orfeusz”. „Ktisis” przedstawia popiersie bogini założycielki i opiekunki willi Amazonek. „Życie Achillesa” ilustruje sceny z życia półboga, w tym zanurzenie go jako niemowlęcia w rzece Styks, jego szkolenie przez najmądrzejszego z centaurów Chirona oraz Tetydę, która ze smutkiem obserwuje, jak Achilles przyłącza się do wojny trojańskiej. Z „Orfeuszem”, najstarszą (194 r. n.e.) z mozaik z Edessy/Urfy, wiąże się sensacyjna historia. Została skradziona i przemycona za granicę, a następnie szczęśliwie odzyskana, dzięki czemu można ją dzisiaj podziwiać w Muzeum Haleplibahçe. O wartości tego dzieła decyduje nie tylko jego wiek i ciekawa historia, ale też fakt umieszczenia na nim nazwiska artysty, którym był Bar Saged.

Muzeum Mozaiki Wielkiego Pałacu w Stambule

Mozaiki eksponowane w Muzeum Mozaiki Wielkiego Pałacu w Stambule zostały odnalezione w 1935 roku w trakcie wykopalisk w północno-wschodniej części krużganka Wielkiego Pałacu. Na dziełach datowanych na lata 450-550 n.e. przedstawiono 150 postaci ludzkich i zwierzęcych oraz 90 różnych motywów. Uważa się, że te mozaiki, zawierające sceny z życia codziennego, przyrody i mitologii, zostały wykonane przez rzemieślników pod kierownictwem czołowych mistrzów mozaiki z epoki. Muzeum znajduje się wewnątrz Bazaru Arasta w kompleksie Błękitnego Meczetu. 

Mozaiki w Muzeum w Stambule powstały z wapienia, terakoty i kolorowych kamieni o średniej wielkości 5 mm. Do ich tworzenia wykorzystano technikę „Opus Vermiculatum”, pozwalającą na uzyskanie finezyjnych kształtów. Mozaiki te zawierają też elementy białego marmuru układanego techniką „rybiej łuski”. Poszczególne obrazy oddzielone są konturami.

Na mozaikach w Muzeum można zobaczyć takie sceny jak: gryf pożerający jaszczurkę, słoń walczący z lwem, klacz karmiąca źrebię, dzieci pasące gęsi, mężczyzna karmiący kozę, dziecko karmiące osła, młoda dziewczyna niosąca dzban, niedźwiedzie jedzące jabłka czy walka myśliwego z tygrysem.